Schade aan bossen door Schorskever

De Schorskever, de letterzetter, brengt grote schade aan de bossen. De kever tast vooral volwassen, verzwakte bomen aan . De letterzetter zorgt voor grote problemen in de bossen van Nederland en andere Europese landen. Inmiddels heeft de keverachtige ook de aanval ingezet op andere boomsoorten, zoals de naaldboom lariks. Dit kan leiden tot een verwoesting van een groot deel van het Europese bos.

Wat is een schorskever

Schorskevers of bastkevers zijn een onderfamilie van Curculionidae (snuitkevers). Ze leven tussen de schors en het hout van een boom.
Er zijn verschillende soorten schorskevers:
• Dennenscheerder (Tomicus piniperda syn. Blastophagus piniperda); leeft op dennen
• Grote iepenspintkever (Scolytus scolytus); leeft op iep
• Kleine iepenspintkever (Scolytus multistriatus); leeft op iep
• Cryphalus abietis; leeft van doodhout van dennen
• Phloeophthorus rhododactylus; leeft in de duinen op brem en gaspeldoorn
• Xyloterus domesticus; leeft op beuken
• Letterzetter (Ips typographus); leeft vooral voor op sparren

De letterzetter

In Europa is er een grote plaag van de Letterzetter. Deze schorskever soort is een walsvormige, donkerbruine kever van ca.4,2-5,5 mm lang, niet veel groter dan de kop van een lucifer. Het achtereind is iets verbreed. Het lichaam is bedekt met geel- tot bruinachtige haren. De kop is van bovenaf gezien niet zichtbaar, omdat deze bedekt wordt door het halsschild. Het gelijkmatig geribbelde, lang behaarde halsschild is vooraan bultig. Het derde voetgelenk is cilindervormig.

• Waar komen letterzetters voor?

De letterzetter komt vooral voor op sparren, in het bijzonder op de fijnspar, maar kan ook de lariks, douglasspar, weymouthden, zwarte den en gewone zilverspar aantasten. De boom kan door harsvorming insecten weren, maar is deze verzwakt dan is dit niet meer voldoende en kan de boom al door enkele kevers gekoloniseerd worden.

• Hoe leeft de letterzetter?

Deze verzwakte bomen worden in eerste instantie bezocht door mannelijke kevers. Deze zoeken op de schors naar een geschikte plaats om zich naar binnen te boren. Eenmaal binnen begint hij een paringskamer te graven en als deze klaar is begint hij een chemische stof uit te scheiden waarvan de lucht de vrouwtjeskever moet lokken. Een mannetje paart met 2 tot 3 vrouwtjes waarna deze verder graven onder de schors. In gangen van maximaal 15 cm lengte legt het vrouwtje tientallen eitjes. De larven die daaruit komen eten dwars op de moedergang, wat het karakteristieke patroon veroorzaakt. Door de zachte, bruine binnenkant van de schors lopen in een sierlijk lijnenpatroon de gangetjes van de kever. Zo scherp getekend zijn de lijntjes, dat met één blik duidelijk is waarom het diertje ook wel de ‘letterzetter’ wordt genoemd.

Als de larven volgroeid zijn, verpoppen ze zich en na circa 6 weken vanaf eiafzetting komen de kevers uit de poppen. Ze boren ze zich naar buiten en vliegen uit naar een volgende boom. Dan begint de tweede cyclus. In warme streken kan de derde generatie overwinteren. Op deze manier kan de letterzetter bij droog, warm en windstil weer zich redelijk snel vermeerderen. Bij gebrek aan verzwakte bomen of bij een massale uitbraak kunnen dan ook gezonde bomen aangetast worden.

• Wanneer wordt een gezonde boom aangetast?

Om een gezonde boom succesvol aan te vallen zijn ongeveer 4000 tot 6000 letterzetters nodig. Ze kunnen aan de bomen grote schade toebrengen doordat de vochtvoorziening geblokkeerd wordt en de boom vervolgens doodgaat. Ook verspreiden sommige soorten plantenziekten. De boom kleurt dan geleidelijk bruin bij gebrek aan voedingstoffen en sterft af.

De kevers leven van de sapstroom in de levende boom. Bij sterven of kappen van de boom zullen de kevers zich daarom verwijderen. In verwerkt (verpakkings(hout zul je daarom geen kevers meer tegenkomen.

Meer informatie over deze schorskever kun je vinden in de Europese Studie op de website van de EPV

Actuele plaag van de Letterzetter

Door twee achtereenvolgende jaren van droogte zijn bomen ernstig verzwakt. Vooral de sparren zijn daardoor een makkelijke prooi voor de schorskever, die hele gangenstelsels in de bast maakt en zo de vochtvoorziening van de boom op fatale wijze blokkeert. Door de opwarming van de aarde zijn de voortplantingsomstandigheden voor de kever ideaal. Als de boom genoeg vocht heeft lopen de gemaakte gangen vol met hars, waardoor de kevers vastkleven. Maar als gevolg van droogte heeft de boom nauwelijks hars en hebben de kevers vrij spel.

Op dit moment is de populatie zo hoog in Nederland en de rest van Europa, dat er sprake is van een plaag. Die is op zijn sterkst na twee of drie jaar. De kever is dan zelfs in staat om gezonde bomen aan te tasten. De letterzetter tast dan zelfs ook andere naaldbomen in de nabije omgeving aan. Uiteindelijk gaan de bomen dood.